اصناف و پیشه‌وران در سده‌های نخستین اسلامی در ایران
1763-3325-1-PBنخستین تشکیلات اصناف و پیش هوران در تاریخ ایران پس از اسلام در قالب تشکیلات و ترتیبات گروه هایی مانند عیاران و جوانمردان بود. در این دوران اهل فتوت، عیاران و جوانمردان دارای تشکیلات، ترتیبات و الگوهای پذیرفته شده‌ای بودند که از آن تبعیت میکردند و در کنار حرفه و پیشه خود به رفع مظالم و ستم‌های موجود در جامعه و دستگیری از ضعفا و تهیدستان می‌پرداختند. همزمان با رشد و گسترش شهرنشینی و برقراری ثبات و آرامش نسبی از سدة ۳ق/ ۹م در بخشهای مختلف ایران، صنعت، تجارت و بازرگانی رشد و گسترش یافت و در این میان، حرفه‌ها و پیشه‌های متعددی در جامعه پدیدار شد. در این دوران از سویی با نظارت حکومتی، و از سوی دیگر با تدوین برنامه‌ها و رسالاتی چند از سوی نویسندگان و صاحب نظران درباره اهل حِرف، صنعت و تجارت در میان گروه‌های اصناف و پیشه وران به تدریج تشکیلات و ترتیباتی پدید آمد. و با توجه به پیشینه ارتباط میان اهل حِرف و پیشه با گروه هایی مانند عیاران، و همچنین با ایجاد و پدید آمدن گروه‌ها و تشکیلات اجتماعی و سیاسی دیگر در جامعه و ارتباط آنها با یکدیگر، ترتیبات و تشکیلات اصناف و پیشه وران به تدریج گسترش یافت و با گذشت زمان صورت کاملتری به خود گرفت. به طوری که از منابع و نوشته‌های آن دوران بر می‌آید، از حرفه‌ها و پیشه‌های زیر می‌توان نام برد: سفال گری، فلزکاری، شیشه گری، نساجی، کاغذ سازی، خوشنویسی و جز آن. اهل حرف و مشاغل در تحولات و دگرگونی‌های زمان خود نقش مهم و بسزایی را ایفا میکردند و در زنده نگاه داشتن آیینها و سنت‌های ملی ایران، مانند جشن‌های سده، مهرگان و نوروز هم نقش بسیار مهمی را بر عهده داشتند. گرو ههایی از اصناف و پیشه وران با داخل شدن در انجمنها و تشکیلاتی مانند اخوان الصفا و اسماعیلیه در دوره‌های بعد، بر مسائل و جریان‌های سیاسی، اجتماعی و فرهنگی تأثیر بسیاری گذاردند. و درست به دلیل نفوذشان در انجمن اخوان الصفا بود که از ۵۱ رسالة ایشان، یک رساله به مسائل و مباحث اهل حرف و پیشه اختصاص یافته است. زمینه‌های شکل گرفتن اصناف و عملکرد اجتماعی و فرهنگی آنها در دوران مورد بحث، از رویکردهای مهم این نوشتار است.
