Judeo-Persian Literature and Professor Amnon Netzer
هدف از این مجموعه معرفی بسیار کوتاهی از دامنۀ گستردۀ ادبیات فارسیهود است که می‌توان گفت تاکنون در عرصۀ پهناور ادب و فرهنگ ایران ناشناخته مانده است. این شمارۀ ویژۀ ایران نامگ که به معرفی ادبیات فارسیهود می‌پردازد به روانشاد استاد آمنون نتصر تقدیم می‌شود.
پرفسور آمنون نتصر، یکی از پیشگامان پژوهش تاریخ و زبان و فرهنگ یهودیان ایران، بی‌تردید سهم بسزایی در شناساندن تاریخ و فرهنگ یهودیان ایران به ایرانیان و جهانیان داشته است. نتصر، استاد کرسی ایران‌شناسی در دانشگاه عبری اورشلیم بود و تحقیقات گستردۀ خود را در زمینه‌های زبان‌های ایران باستان و پیشینۀ یهودیان ایران صورت داد و نتایج پژوهش‌های باارزش خود را در قالب ده‌ها کتاب و صدها مقاله به زبان‌های فارسی، عبری، انگلیسی و فرانسه در دسترس جهانیان قرار داد.
آمنون نتصر پس از حبیب لِوی، پیشگام معرفی تاریخ یهود ایران در دوران معاصر، اولین پژوهشگر دانشگاهی بود که به جایگاه این رشته در بسیاری از مراکز علمی و دانشگاهی برای اولین بار تشخص بخشید. ایشان طی سه دهه با سفرهای بسیار به سراسر ایران و گردآوری مدارک و گفت‌وگو با مردم روستاها و شهرهای ایران و نیز با جستجو در کتابخانه‌ها و موزه‌های جهانی به بسیاری از گوشه‌های ناشناختۀ تاریخ یهودیان ایران و ادبیات فارسیهود پی برد.
آمنون نتصر در 21 فروردین 1313ش/10 آوریل 1934م، در رشت دیده به جهان گشود. در سال 1950م، در 16 سالگی، به اسرائیل مهاجرت کرد. دورۀ کارشناسی خود را در سال 1963م در رشتۀ خاورمیانه و امور بین‌الملل از دانشگاه عبری اورشلیم گذراند و پس از اخذ کارشناسی ارشد، دکترای خود را در سال 1969م در رشته‌های ایران‌شناسی، زبان‌های هند و اروپایی و زبان و ادبیات سامی از دانشگاه کلمبیا دریافت کرد. پس از یک سال تدریس در در دانشگاه ایلینوی در سال تحصیلی 1969-1970، به دعوت دانشگاه عبری اورشلیم به اسرائیل بازگشت، همراه با پرفسور شائول شاکد در سال 1970م بخش ایران‌شناسی دانشگاه عبری اورشلیم را پایه گذاشت و به تدریس و تحقیق در تاریخ و فرهنگ یهود ایران در آن دانشگاه همت گمارد؛ رشته‌ای که در آن به مقام استادی رسید و در کنار بیش از سه دهه تدریس، چندین دوره نیز ریاست همین بخش را بر عهده داشت. برخی از فعالیت‌های علمی ایشان در سطح جهانی عبارت بودند از عضویت در هیئت نویسندگان دانشنامۀ ایرانیکا (Encyclopaedia Iranica)؛ تألیف مقالاتی دربارۀ ایران در دانشنامۀ جودائیکا (Encyclopaedia Judaica)؛ عضویت در سنای دانشگاه عبری اورشلیم، عضویت در هیئت مشاوران و دانشمندان در امور یهودیت و یهودیان جهان، وابسته به خانۀ رئیس‌جمهوری اسرائیل؛ ریاست مؤسسۀ کنفرانس‌ها وانتشارات تحقیقی ایرانی‌جودائیکاIrano-Judaica) )؛ با همکاری و هم‌پایی پرفسورشائول شاکد؛ عضویت در هیئت تحریریۀ فصل‌نامۀ علمی عبری Pe‘amim؛ عضویت در انجمن ایران‌شناسی اروپا (Societa Iranologica Europǣa)؛ عضویت در انجمن بین‌المللی ایران‌شناسی (International Society of Iranian Studies).
نخستین کتاب ایشان، منتخب اشعار فارسی از آثار یهودیان ایران، را انتشارات فرهنگ ایران‌زمین، زیر نظر استاد ایرج افشار، در سال 1352ش در ایران به چاپ رساند که در دهۀ 1990م در دانشگاه الازهر به عربی ترجمه شد. سه جلد پژوهش‌نامۀ پادیاوند دربارۀ فرهنگ و ادب یهودیان ایران از دیگر تألیفات ایشان است که از 1996 تا 1999م در لوس‌آنجلس منتشر شد. پروفسور آمنون نتصر عبری پس از مبارزه‌ای طولانی با بیماری کبد در 15 فوریه 2008م در 74 سالگی چشم از جهان فرو بست و بنا به وصیتش در سرزمین اسرائیل و در جوار آرامگاه مادرش به خاک سپرده شد.[1]
در تابستان 2014م، به همت و با سرمایۀ دوستداران ایشان و با همکاری دانشگاه عبری اورشلیم، مرکز پژوهشی آمنون نتصر در دانشگاه عبری اورشلیم به منظور پیگیری پژوهش‌های ناتمام ایشان و پیشبرد پژوهش در تاریخ فرهنگ و میراث یهودیان ایران افتتاح شد.
[1] برای اطلاع بیشتر بنگرید به
David Yerushalmi, “Biography of Amnon Netzer,” in Jewish Communities of Iran, ed. Houman M. Sarshar (New York: Encyclopaedia Iranica Foundation, 2011), 417;
کارنامۀ یک ربع قرن خدمات فرهنگی، اجتماعی و آموزشی سازمان فرهنگی ایرانیان یهودی کالیفرنیا، به کوشش مسعود هارونیان (لوس‌آنجلس: سازمان فرهنگی ایرانیان یهودی کالیفرنیا، 1384)، 622.
